W polskiej fotografii powojennej można znaleźć wiele interesujących prac związanych z tematem sacrum w kontekście fotografii dokumentalnej. Niewątpliwie do najważniejszych należy właściwie cała działalność Adama Bujaka z najciekawszą realizacją w postaci wystawy „Misteria” z kilkunastoma wydawnictwami i ekspozycjami dotyczącymi życia i działalności Jana Pawła II, a także bardzo ciekawego albumu ze zdjęciami z rosyjskiego prawosławia. Tak na marginesie, to właśnie prawosławie było chyba najczęściej fotografowanym kultem religijnym, że wymienię tylko prace Marka Doleckiego, Tomasza Mościckiego, Waldemara Zielińskiego, a w szczególności Tadeusza Żaczka. Osobnym tematem dość często fotografowanym przez polskich twórców jest Misterium Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej, które znalazło swoje odbicie w fotografii wspomnianego Adama Bujaka, ale również Piotra Szymona i Wojciecha Wilczyka. Fotografie te, z wyjątkiem prac Wilczyka funkcjonują w obszarze reportażu, ponieważ są bardziej nastawione na „decydujący moment” najbardziej trafnie opisujący konkretne wydarzenie. W tym kontekście wystawa zdjęć Franciszka Kupczyka przedstawiająca życie zakonu Kamedułów w Pustelni Bieniszewskej bliższa jest postawie dokumentalisty. Na ekspozycję czarno-białych fotografii składają się zarówno zdjęcia portretowe zakonników jak i sceny z ich codziennych obowiązków. Jak twierdzi autor, inspiracją do powstania tego cyklu była próba odpowiedzi na pytanie jak w dobie środków elektronicznych, komputerów, internetu i świata konsumpcji oddać się życiu pustelniczemu i zgodnie z tytułem wystawy „Ora et Labora” poświęcić się wyłącznie pracy i modlitwie. Oczywiście fotografia nie jest w stanie odpowiedzieć na to pytanie. Może natomiast próbować odpowiedzieć na kwestię, na ile autor zdjęć może zbliżyć się do drugiego człowieka w przybliżeniu jego religijności. Dlatego równie ważna w tym przypadku jest nie tylko sama realizacja zdjęć, co taka obecność fotografa, która nie zakłóca pustelniczego życia zakonu, szczególnie w momentach przeżyć modlitewnych. I tutaj uwypukla się najistotniejsza cecha Kupczyka jako fotografa umiejącego nie naruszyć stanu spokoju zastanych miejsc i osób. Przeciwnie, poprzez wydobycie sączącego się z otworów okiennych promieni słońca nie tyle oświetlającego, co oświecającego modlących się zakonników, autor wykreowuje mistyczną aurę. Ważniejsze staje się nie tyle to, co zostało pokazane na fotografii, ale sposób w jaki to zostało zarejestrowane. Dlatego niewątpliwa dokumentalność tych zdjęć wykracza poza zwykłą rejestrację w kierunku estetyzacji kadru. Wiele ujęć poprzez uwydatnienie detalu, którym może być różaniec, złączone w modlitwie dłonie czy ciasno kadrowana twarz, kieruje wyobraźnię widza w stronę sacrum. Natomiast inne ujęcia pokazujące mnichów przy pracy, w sposób bezpretensjoinalny pokazują radość i satysfakcję z wykonywanych czynności. Modlitwa i praca łączą się w jedno. Jako widzowie w żadnym wypadku nie czujemy się podglądaczami życia zamkniętego zakonu. Z fotografii przenika szczerość i prostota, co w dobie powszechnej manipulacji wizualnych mediów, jest czymś niezwykle ważnym. Poza wszystkim zaś zdjęcia Kupczyka mają oczywistą wartość dokumentalną. Pokazują nam świat, który nie jest dostępny zwykłemu śmiertelnikowi i to w sposób wizualnie atrakcyjny. Świadczy to niewątpliwie o fotograficznym talencie autora.
Zbigniew Tomaszczuk
Franciszek KUPCZYK – absolwent Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu na wydziale dziennikarstwa o specjalności kultura medialna. Mieszka w Gminie Kazimierz Biskupi nieopodal Konina, z którym związana jest jego działalność. Były członek Foto-Klubu Konińskiego, fotoreporter „Wielkopolskiego Zagłębia”, „Gazety Konińskiej”, „Gazety Kolskiej” i „Przeglądu Konińskiego”. Obecnie jest fotografem niezależnym, zrzeszonym w Kolskim Klubie Fotograficznym „FAKT” im. prof. Tadeusza Cypriana.
Zajmuje się głównie fotografią dokumentalną i reportażową. Zainspirowany człowiekiem, jego miejscem w przestrzeni kultury, twórczo penetruje motywy społeczne, utrwalając przejawy życia w wielu jego aspektach. Posiada również bogate archiwum zdjęć związanych z tematyką krajobrazu i natury. Publikuje swoje zdjęcia w albumach, kalendarzach, folderach turystycznych itp. Aktywnie uczestniczy w ogólnopolskich plenerach i warsztatach fotograficznych. Jest Autorem wielu wystaw indywidualnych i zbiorowych, wśród których jego epicka i wzruszająca opowieść o życiu mnichów kamedulskich zatytułowana „ORA ET LABORA” zyskała sobie popularność w świecie fotografii oraz uznanie krytyków. www.kupczyk.com.pl
Wystawy indywidulane:
1997 – „MOJE SPOTKANIA Z MODĄ”- Konin.
1997 – „TARGOWE FOTO-EXPO” – Konin.
1997 – „ALTERNACJE PRZESTRZENI” – Konin.
1999 – „BITWA O ZBARAŻ” – z planu „Ogniem i Mieczem” – Konin.
1999 – „DOTYK ŚWIATŁA” – Konin.
1999 – „INNY ŚWIAT”- Konin.
1999 – „MIĘDZY ŚWIATŁEM a WĘGLEM” – Konin.
2002 – „PEŚNI PÓL” – Konin, Poznań, Miłosław, Środa Wlkp., Gniezno, Piła.
2003 – „KAMEDULI w SŁUŻBIE BOGU i LUDZIOM” – promocja albumu – CKiS Konin.
2005 – „Jan Paweł II – papieskie zaduszki” – Konin.
2007 – Fotografia Franciszek Kupczyk – Muzeum Okręgowe Konin.
2007 – „ORA ET LABORA” – Konin, Kalisz, Ląd nad Wartą Wigry, Koło. Od 2009 roku stała ekspozycja w Klasztornym Zespole Pokamedulskim w Wigrach.
2013 – Wystawa z cyklu „Ora et Labora” z okazji 350-lecia Fundacji Klasztoru Kamedułów w Bieniszewie – miejsce Erem Bieniszew.
Wystawy zbiorowe:
1999 – „BYŁEM W LICHENIU” – wystawa zbiorowa poświęcona Janowi Pawłowi II podczas pobytu w Licheniu – Sanktuarium Licheń.
2001 – „NATURA i KRAJOBRAZ 2000” – Galeria ZPAF – wystawa poplenerowa – Kielce.
2003 – „NATURA i KRAJOBRAZ” – RADOMSKO – wystawa poplenerowa.
2003 – „Portret przy pracy” – Koło, WBPiCAK Poznań – wystawa poplenerowa.
2005 – „Podlaski przełom Bugu” – wystawa poplenerowa w MOK Siedlcach i Białej Podlaskiej.
2005 – „SÓL 2006″ – Koło – wystawa poplenerowa.
2005 – „Portet Polskiej Pobożności” – Licheń – wystawa poplenerowa.
2007 – „Podlaski przełom Bugu’ – wystawa poplenerowa w MOK Siedlcach i Białej Podlaskiej.
2007 – „Portret kopalni” – Koło – wystawa poplenerowa.
2007 – „Podlaski przełom Bugu’ – wystawa poplenerowa w MOK Siedlcach.
2009 – „Portret Koła” – wystawa poplenerowa.
2011 – „Duchowść pogranicza” – Biała Podlaska – wystawa poplenerowa.
2011 – „Wielkopolska Press Photo” – Konin – Galeria Strefa „K”
Nagrody i wyróżnienia:
1985 – II Nagroda w Międzynarodowym Biennale Fotografii „Żyją wśród nas” – Konin.
1997 – Brązowy Medal w IV Fotograficznych Mistrzostwach Polski w kat. fotografii prasowej – Warszawa.
1998 – I Nagroda w Konkursie Fotograficznym – „Byłem w Licheniu” – Licheń.
1999 – Złoty medal w VI Edycji Fotograficznych Mistrzostwach Polski w kat. fotografii prasowej – Warszawa.
1999 – Nagroda Prezydenta Miasta Konina za osiągnięcia w dziedzinie fotografii.
2001 – Główna Nagroda Marszałka Wielkopolski w Ogólnopolskim Konkursie Fotograficznym „Wielkopolska 2000” w kat. LUDZIE – Poznań.
2011 – Wyróżnienie w Międzynarodowym Konkursie Fot. „Foto – lndustria”.
2012 – II Nagroda w Konkursie Fotografii Prasowej „Wielkopolska Press Photo” w kat. zestawy: prace dokumentujące strajk pielęgniarek w Koninie pt. „Głodówka” – Poznań.
2013 – Główna Nagroda „Klasyczny Jaszczur” w VI Konkursie Filmów Dokumentalnych i Fotografii – Poznań.
2014 – Wyróżnienie (ZPAF) – za zdjęcie Cud narodzin. Zdj pojedyncze w konkursie Wielkopolska Press Photo.
- Prace w zbiorach MUZEUM LUDOWEGO w Przedborzu.
- Prace w Centrum Edukacji Ekologicznej, Kultury i Ochrony Środowiska
w PiotrkowieTrybunalskim.
