Rodzina ludzka według Witowiczów
Janusz Witowicz opowiedział mi przed kilku laty, że jego wtajemniczeniem w fotografię była obejrzana w okresie studiów w warszawskiej Zachęcie monumentalna wystawa Rodzina ludzka (The Family of Man) Edwarda Steichena. Przedstawiała ona blaski i cienie codziennego życia zwykłych, szarych ludzi w różnych zakątkach globu w pierwszej połowie XX wieku. Wiele z pokazanych na niej fotografii weszło do skarbnicy kultury (jedna z nich trafiła także na moje ślubne zaproszenie…). Przypomniałam sobie tę anegdotę oraz wystawę, po której pozostał wspaniały album, oglądając zdjęcia Janusza i jego synów – Pawła i Igora, wybrane na wystawę w rzeszowskiej Galerii Fotografii. Dla Pawła fotografowanie było krótką przygodą, Igor został zawodowym fotografem. W tak zaprojektowanej ekspozycji zwraca uwagę nurt biograficzny czy też trafniej – rodzinne podglebie twórczości Witowiczów. Szczególnie w pracach nestora rodu można dostrzec, jak bardzo fotografia przenikała się z jego życiem osobistym, jak losy własnej rodziny, narodziny i dorastanie dzieci, inspirowały rozmaite twórcze pomysły. Czy bez żony i czwórki synów zaistniałyby w twórczości Witowicza tak wyraziście i oryginalnie motywy narodzin i macierzyństwa, czy powracałyby w jego pracach radosne i smutne wizerunki dzieci? Przez wiele lat najważniejszymi jego modelami byli bliscy, ukazywani także na tych kreacyjnych fotografiach, które – jak słynna Wigilia ’81, Macierzyństwo oraz cykl z motylem w klatce – miały ilustrować uniwersalia i dramaty polskiej historii. Z pewnością ojciec przekazał synom swą antropologiczną wrażliwość i empatię – Witowiczowie są przede wszystkim fotografami ludzi, ukazującymi ich w wielu różnorodnych sytuacjach i sceneriach: tych codziennych i odświętnych oraz nadzwyczajnych, o randze historycznej. Są na ich zdjęciach ludzie w różnym wieku i różnego stanu, ukazani od narodzin po późną starość, bawiący się, ciężko pracujący, kochający się i bijący ze sobą, oddani niezwykłym pasjom (jak gołębiarze czy niepełnosprawni sportowcy), pogrążeni w modlitwie, biorący udział w pielgrzymkach, strajkach i pochodach, przedstawieni na tle domów i mieszkań, na podwórku, w polu, w drodze do kościoła, szkoły i pracy, w szpitalu, także w ostatniej formie ziemskiego żywota – niknącym napisie na nagrobku. Witowiczowie udowodniają, że dobrą fotografię można zrobić dosłownie ze wszystkiego, a na pewno z każdej ludzkiej aktywności. Z tej wystawy zapamiętam wizerunki starego więźnia sprzątającego podwórko, chłopaka odpoczywającego na dachu szopy i wpatrzonego w bieszczadzkie niebo, rozmodlonej dziewczyny w pielgrzymkowym tłumie, a także niezwykłe twarze starych kobiet i mężczyzn – z mapą zmarszczek – zapisanym obrazem pełnego trudów życia, którego nieuchwytną istotę Witowiczowie starają się odkryć i uwiecznić.
Magdalena Rabizo-Birek
„Łąka”, fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Z cyklu „Gołębiarze”, II poł. lat 70. XX w., fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Janusz Witowicz, bazar na ul. Polnej w Warszawie, 1957. Z prywatnych zbiorów Autora.
Pielgrzymka krakowska, sierpień 1991. Fot. Igor Witowicz, z prywatnych zbiorów Autora.
Pielgrzymka krakowska, sierpień 1991. Fot. Igor Witowicz, z prywatnych zbiorów Autora.
Fot. Igor Witowicz, ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Paweł Witowicz, ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Paweł Witowicz, ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Igor Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Z cyklu „Gołębiarze”, II poł. lat 70. XX w., fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Z cyklu „Gołębiarze”, II poł. lat 70. XX w., fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Z cyklu „Gołębiarze”, II poł. lat 70. XX w., fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Fot. Janusz Witowicz. Ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
„Ciekwascy”, z cyklu „Gołębiarze”, II poł. lat 70. XX w., fot. Janusz Witowicz. Z prywatnych zbiorów Autora.
Fot. Janusz Witowicz, „Łobuziak”, z prywatnych zbiorów Autora.
Fot. Janusz Witowicz, „Magdalenka”, z prywatnych zbiorów Autora.
Fot. Janusz Witowicz, „Skupienie”, z prywatnych zbiorów Autora.
Fot. Janusz Witowicz, „Też krzyż”, z prywatnych zbiorów Autora.
Z cyklu „Cmentarze”, odbitka tonowana, 1983 r., Fot. Janusz Witowicz, ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Z cyklu „Cmentarze”, odbitka tonowana, 1983 r., Fot. Janusz Witowicz, ze zbiorów Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Janusz Witowicz urodził się 16 grudnia 1937 r. w Tarnopolu. Od 1945 r. związany jest z Rzeszowem. W 1955 r. ukończył I LO w Rzeszowie i rozpoczął studia na Wydziale Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów współpracował ze Studenckim Klubem Fotografii i Filmu „Limes”. W 1973 r. wstąpił do Rzeszowskiego Towarzystwa Fotograficznego (RzTF). Jako członek Zarządu RzTF od 1982 r. kierował pracami tzw. „Grupy Młodych”. W 1984 r. został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików Okręg Krakowski. W latach 1988-1990 założył i prowadził studencką grupę fotograficzną „Agat”, która działała w Klubie „Plus” przy Politechnice Rzeszowskiej. Janusz Witowicz zajmuje się fotografią reportażową, przyrodniczą, krajobrazową i kreacyjną. W jego dorobku artystycznym – pisał dr Krzysztof Ruszel – najbardziej znaczące miejsce zajmuje szeroko rozumiany reportaż, będący podstawową formą twórczej fotografii. W fotogramach Janusza Witowicza ważna jest przede wszystkim warstwa znaczeń i zawarte tam przesłanie, na uboczu pozostają wartości plastyczne. Mamy tu do czynienia ze swoistą publicystyką zapisaną językiem fotografii, pogłębiającą nasze widzenie rzeczywistości końca XX wieku. Również sam Autor podkreśla – inspirowały mnie wydarzenia, te mniej ważne i te najważniejsze. Miałem wiele szczęścia uczestniczyć w wydarzeniach (1956 – 2000) z pozycji dziennikarza. Debiutował w 1966 r. na II Wystawie Fotografii Artystycznej Studentów Warszawy, na której zdobył I nagrodę. Od 1966 r. aktywnie uczestniczy w wystawach, konkursach i plenerach fotograficznych. Julian Ataman pisał – (…) Fotografia stała się dla niego głównym polem aktywności twórczej, społecznej i w pewnym sensie także sposobem na życie. Sam Artysta również podkreśla – fotografia jest dla mnie sposobem na życie. Fotografuję od 60 lat. Na początku było to raczej hobby, potem bardziej świadome wyrażanie swojego stosunku do świata, wreszcie źródło utrzymania. Zorganizował ponad 20 wystaw indywidualnych, m.in.: „Fotografie”, Kielce 1984; „To już gdzieś było…”, BWA Rzeszów 1993; „Fotografie”, Galeria WDK w Krośnie, 1994; „Dzień, który dał nam Pan. Pamiętnik pielgrzymki Dukla Krosno 9-10.1997”, Galeria pod Ratuszem, Rzeszów 1997; „Narodowe rekolekcje”, Muzeum Diecezjalne, Rzeszów 1999/2000; „Z wydeptanych ścieżek”, PWSTE w Jarosławiu, 2014; „Remanent”, Galeria Nierzeczywista, Rzeszów 2017. Ta ostatnia została zorganizowana z okazji 80-lecia urodzin Artysty i towarzyszył jej katalog-album pod taką samą nazwą. Najbardziej jednak Janusz Witowicz kojarzony jest z wystawą o rzeszowskich gołębiarzach – „W każdą sobotę czyli rzeszowscy gołębiarze w obiektywie Janusza Witowicza”, Rzeszów 1979, która była wielokrotnie pokazywana w galeriach, m.in. w: Rzeszowskim Towarzystwie Fotograficznym, Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie. W katalogu wystawy czytamy – to fotoreportaż, w którym każde ujęcie ma swą dramaturgię sięgającą głębiej niż zwyczajna relacja ograniczona miejscem i czasem akcji. Brał udział w niezliczonych wystawach zbiorowych, salonach fotografii: Singapoure 80; „Złote Oko”, Nowy Sad, Jugosławia 81; Reus – Hiszpania 82. W swoim dorobku ma ponad 50 medali i wyróżnień, m.in. Grand Prix na XIII Biennale Fotografii Przyrodniczej Krajów Państw Socjalistycznych, Poznań 1978; Grand Prix na II Biennale Fotografii Artystycznej „Dziecko”, Rzeszów 1981; Grand Prix Foto-Expo, Poznań 1983; srebrny medal konkursu „Europa 85”, Hiszpania 1985, medale Federacji Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Polsce. Dwukrotny stypendysta Ministra Kultury i Sztuki. Od lat 60. XX w. jego fotografie były publikowane na łamach prasy regionalnej i ogólnopolskiej, m.in.: „Życie Warszawy”„ Widnokrąg”, „Fotografia”, „Radar”, „itd”, „Nowiny Rzeszowskie”, „Profile”, „Aura”, „Politechnik”. W latach 80 współpracował z prasą opozycyjną, dokumentując wydarzenia z okresu Solidarności i stanu wojennego, czego dowodem była wystawa pokazująca strajk rolników „Rzeszowskie 50 dni…. – Okruchy zdarzeń”, którą można było oglądać w Domu Chłopa, w Warszawie. Została zniszczona po ogłoszeniu stanu wojennego. Wystawa ta – jak pisał wówczas Julian Ataman – była nie tylko kronikarskim, dokumentalnym zapisem wydarzeń roku 1980 i 81 lecz sugestywną, przekonującą opowieścią. W 1989 r. włącza się w organizowanie niezależnej prasy – pracuje, aż do momentu jego rozwiązania, w tygodniku „San”. Jest autorem plakatów i opracowań graficznych książek. Opublikował teki fotograficzne „Rzeszów” (1993), „Tyczyn 1368-1993” oraz wraz z synem Igorem książkę pt. „Turki: straże grobowe Polski Południowo-Wschodniej 1998-1999” (2000). Twórczość Janusza Witowicza została zaprezentowana w książkach/albumach: Jerzego Lewczyńskiego „Antologia fotografii polskiej 1939-1989” (1999) oraz „Artyści Podkarpacia T. IV” , który został wydany przez Podkarpacką Zachętę Sztuk Pięknych w Rzeszowie. (…) Jego fotografie znajdują się w zbiorach prywatnych i muzeach, m.in. w: Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie, Biurze Wystaw Artystycznych w Rzeszowie, oddziale IPN w Rzeszowie, Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku oraz w Galerii Fotografii Miasta Rzeszowa.
Barbara Bokota-Tomala
Igor Witowicz urodził się 15 października 1966 r. w Rzeszowie jako drugi syn Janusza i Danuty Stawickiej. W 1985 r. zdał maturę w I LO w Rzeszowie, a w 1990 r. ukończył historię w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie. Już od podstawówki naśladował swojego ojca Janusza, robiąc zdjęcia na wycieczkach szkolnych i na wspólnych, rodzinnych wyprawach rowerowych. Od 1980 r. był członkiem Rzeszowskiego Towarzystwa Fotograficznego. W 1980 i 1983 r. dwukrotnie zdobył złoty medal w konkursie fotograficznym zorganizowanym w RFN pod hasłem „Junge fotografen zeigen Europa”. Na studiach, w latach 1988–1990, uczestniczył w wielu wspólnych wystawach i plenerach fotograficznych organizowanych przez działającą przy klubie studentów Politechniki Rzeszowskiej Akademicką Grupę Twórczą AGAT. Swoją pierwszą samodzielną wystawę „Pocztówki ze Słowacji” pokazał w klubie studenckim „Plus” w 1989 r. 29 kwietnia 1989 r. z ramienia Rzeszowskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” był w stoczni gdańskiej, gdzie wykonał dokumentację fotograficzną podczas pamiętnego spotkania kandydatów KO „S” do parlamentu z całej Polski. Dokumentował życie polityczne w regionie w latach 1989–1993, robił zdjęcia podczas wszystkich pielgrzymek Jana Pawła II do Polski, począwszy od Mszy św. na krakowskich Błoniach w 1979 r. W latach 1990b1991 pracował w tygodniku „San”, później krótko w „Nowinach”, a następnie w Służbie Ochrony Zabytków, gdzie w latach 1991–2000 dokumentował zabytki woj. rzeszowskiego. Od 2000 r. pracuje w rzeszowskim oddziale IPN, będąc współautorem kilku wystaw i publikacji, wśród nich albumu „Zagłada Żydów na Rzeszowszczyźnie” (2004) i „Polacy ratujący Żydów na Rzeszowszczyźnie w latach 1939–1945” (2011). Jego zdjęcia dokumentujące miejsca ukrywania Żydów w wielu miejscach obecnego woj. podkarpackiego, mapy i obszerna dokumentacja wykonana wspólnie z prof. Elżbietą Rączy, znajdują się teraz w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Jest autorem kilku ekspozycji, m.in.: „W drodze” (fotografie z pielgrzymki do Częstochowy w 1991 r.), oraz „Bruśnieńskie krzyże” i „Turki” (dwie ostatnie wspólnie z ojcem Januszem). Wykonał zdjęcia do trzech albumów przedstawiających zabytkowe kościoły naszego regionu: „Kościół św. Józefa w Rzeszowie-Staromieściu” (2000), Kościół neogotycki w Sokołowie Małopolskim” (2008) i „Kościół farny w Strzyżowie” (2016). Od 2012 r. wykonuje zdjęcia i pisze teksty do „Kalasancjusza Rzeszowskiego”, gazety wydawanej w parafii Ojców Pijarów w Rzeszowie-Wilkowyi.
Paweł Witowicz urodził się 26 kwietnia 1965 r. w Warszawie jako pierwszy syn Janusza i Danuty Stawickiej. Już w dzieciństwie interesował się matematyką, czemu sprzyjały rozmowy z rodzicami i lektura popularnonaukowych książek z domowej biblioteczki, do czego zachęcał go skutecznie zwłaszcza ojciec. W domu, gdzie jednym z najbardziej okazałych, a na pewno najbardziej tajemniczym sprzętem AGD był powiększalnik, trudno było zachować obojętność wobec fotografii. Zainteresowanie tą dziedziną wyrażało się w pełnieniu roli fotografa klasowego i asystenta ojca w różnych wyprawach z aparatem. Zaowocowało to własnymi próbami utrwalania na kliszy i papierze fotograficznym zauważanego w otoczeniu piękna czy pewnej niezwykłości. W 1980 i 1983 roku zdobył wraz z bratem Igorem medale w konkursie fotograficznym „Junge fotografen zeigen Europa”. Ukończył w 1984 roku IV LO w Rzeszowie. W latach 1984–1989 studiował matematykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1989 r. otrzymał tytuł magistra, a w 1998 r. doktora nauk matematycznych. Od roku 1993 związany jest znowu z Rzeszowem, gdzie jest pracownikiem badawczo-dydaktycznym Politechniki Rzeszowskiej. Zainteresowanie fotografią nie przerodziło się w jakąś dominującą pasję, pozostało jednak sposobem na przeżywanie piękna, obecnego w świecie.
